Energiesysteem

Standpunt energiesysteem

Standpunt Gas

Energie-Nederland is zich ervan bewust dat we minder afhankelijk moeten zijn van gas. Dat werd duidelijk toen de gasprijzen in 2022 flink stegen vanwege de oorlog in Oekraïne. Desalniettemin blijft gas een essentieel onderdeel van het bestaande energiesysteem. Het is dus van het grootste belang dat de energietransitie in de gasmarkt zorgvuldig plaats vindt. Energie-Nederland is daarom betrokken bij het waarborgen van prudent, consistent en effectief beleid rondom de gasmarkt. Hoewel het belangrijk is om alternatieven voor aardgas te vinden en te ontwikkelen, zoals biogas of waterstof, is het ook belangrijk om de leveringszekerheid van gas te waarborgen en redelijke gasprijzen voor consumenten te handhaven in de tussentijd. Energie-Nederland is er van overtuigd dat redelijke prijzen het best kunnen worden gewaarborgd door een goede marktwerking, eerlijke concurrentie en het vermijden van marktinterventies die het prijsmechanisme verstoren. Daarom is het van groot belang dat zowel leveringstarieven, transporttarieven en gasopslagtarieven transparant en competitief zijn. Dat is ook waarom Energie-Nederland geen voorstander is van het verlengen van de tijdelijke maar marktverstorende ingrepen die vanuit de EU zijn gekomen tijdens de energiecrisis in 2022, waaronder het EU-prijsplafond gas, de regulering rondom gasopslag en het gezamenlijk inkopen van gas. Zulke instrumenten kunnen het prijsmechanisme beïnvloeden en de leveringszekerheid ondermijnen.

Energie-Nederland pleit hiervoor door te onderhandelen met de overheid, regulerende instanties, marktpartijen en andere verenigingen. Door ervoor te zorgen dat beleidsbeslissingen met betrekking tot gas gepast en goed doordacht zijn, kunnen we een veilige, betrouwbare en concurrerende gasmarkt behouden. Terwijl er vooruitgang wordt geboekt op het gebied van de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen en het efficiënter en zuiniger gebruik van energie, biedt een goed gereguleerde gasmarkt een belangrijk vangnet voor betaalbare en betrouwbare elektriciteit en verwarming.

Standpunt Elektriciteit

Elektriciteit is het ‘motorblok’van de verduurzaming van het energiesysteem. In de energietransitie wordt steeds meer geëlektrificeerd, onder meer om aardgasverbruik en benzineverbruik terug te dringen. Denk aan elektrische auto’s, warmtepompen of elektrische ketels in de industrie.. Door die elektrificatie zal het verbruik van elektriciteit zal toenemen. Daarom is het belangrijk dat beleidsvorming over elektriciteit rekening houdt met de uitdagingen waar de elektriciteitssector voor staat. Energie-Nederland zet zich hard in om ervoor te zorgen dat de capaciteit van de elektriciteitsnetten de verduurzaming niet belemmert, wat nu helaas wel het geval is. Het is essentieel dat de netten zo snel mogelijk verzwaard worden en zo slim mogelijk worden benut. En dat het instrument van congestiemanagement adequaat wordt ingezet, op de momenten dat ergens congestie optreedt. Waar congestie optreedt. Beslissingen over afroepen van congestie moeten goed onderbouwd en transparant zijn.

Naast benadrukken van het belang van een elektriciteitsnet dat de energietransitie mogelijk maakt, zet Energie-Nederland vanzelfsprekend in op het vergroten van de productie van hernieuwbare elektriciteit. Hierbij zijn alle bronnen van hernieuwbare elektriciteit nodig, zoals elektriciteit uit wind, zon, duurzame gassen en biomassa. En daarnaast natuurlijknieuwe technologieën.

Door de toenemende vraag naar elektriciteit is het belangrijk om het goed functioneren van de elektriciteitsmarkt te stimuleren. Dat biedt de beste garantie op stabiele en betaalbare prijzen. Daarnaast is het van groot belang om er ook voor te zorgen dat de leveringszekerheid geborgd blijft. Dat wordt minder vanzelfsprekend dan in het huidige elektriciteitssysteem, omdat het aandeel weersafhankelijk geproduceerd elektriciteit sterk zal stijgen. Met name tijdens Dunkelflautes – dat zijn periodes van enkele dagen achtereen met weinig zon en weinig wind die naar verwachting meerdere malen per jaar zullen voorkomen – kan de leveringszekerheid onder druk komen te staan.

Een goed werkende en duurzame elektriciteitsmarkt vergt doordachte beleidsvorming, een concurrerende markt en het vermijden van sterke marktingrepen die prijzen of prikkels kunnen verstoren. We hebben een energiesysteem nodig dat flexibel genoeg is om overschotten van elektriciteit uit met name zon en wind en ook tekorten aan elektriciteit tijdens Dunkelflautes op te vangen.

Standpunt Leveringszekerheid

Leveringszekerheid Gas
Er is sprake van leveringszekerheid als er voldoende gas en elektriciteit is om aan de vraag van huishoudens en bedrijven te voldoen. Onder normale marktomstandigheden worden de gasopslagen van april tot en met oktober gevuld. Dit is het injectieseizoen. De gasprijzen zijn dan lager. Van november tot en met maart is het productieseizoen. De gasprijzen liggen dan hoger en gas wordt dan verkocht vanuit de opslagen. Het verschil tussen de inkoop- en verkoopprijs heet de zomer/winter spread. Dit positieve verschil dekt de kosten van gasopslag en levert normaal gesproken voldoende op om winstgevend te zijn. In de zomer van 2022 was dit echter niet vanzelfsprekend vanwege de hoge prijzen. Het kabinet heeft er met akkoorden, subsidies en in samenwerking met energiebedrijven voor gezorgd dat onze gasbergingen voor de winter van 2022/23 voldoende gevuld waren.

De geopolitieke context van de oorlog in Oekraïne heeft blootgelegd dat het belangrijk is om onze leveringszekerheid van aardgas te vergroten. Daarmee verkleinen we tegelijk onze afhankelijkheid van Rusland. Energie-Nederland is tevreden met de resultaten van de maatregelen. In de toekomst moet duidelijk worden of de gasbergingen opnieuw in voldoende mate gevuld worden. Energie-Nederland is tegenstander van een vulverplichting voor energieleveranciers. Aangezien het vullen van opslagen specifieke capaciteiten vergt kan het aantal energieleveranciers afnemen, wat de concurrentie doet afnemen en daarmee de prijs kan doen toenemen.

Leveringszekerheid Elektriciteit

De leveringszekerheid van elektriciteit wordt grotendeels bepaald door de betrouwbaarheid van het net en de beschikbaarheid van voldoende productiecapaciteit. Daarnaast spelen capaciteit voor opslag, vraagrespons en interconnecties (hoogspanningslijnen tussen Nederland en andere landen) een rol. De netbeheerders hebben de taak om voor een robuust elektriciteitsnet te zorgen. De betrouwbaarheid van het net is hoog. In 2022 hadden klanten gemiddeld 22,1 minuut geen elektriciteit door problemen in het net.

Netbeheerders hebben moeite om aan de sterk stijgende vraag naar transportcapaciteit te voldoen. Dit betekent dat er congesties (stremmingen) op het netwerk ontstaan. Consumenten of producenten moeten nu vaak wachten als zij meer transportcapaciteit willen. Netbeheerders werken aan investeringsplannen en verzwaring van de elektriciteitsnetwerken. De investeringsplannen moeten ook inzicht gaan geven in het verschil tussen de benodigde netcapaciteit en de haalbaar geachte capaciteit in een bepaald jaar: zo krijgen we allemaal meer zicht op de grootte van de opgave.

Naast de betrouwbaarheid van het net voor leveringszekerheid is de beschikbaarheid van voldoende productiecapaciteit voor elektriciteit van belang. Naast deze productiecapaciteit spelen uiteraard ook opslag en vraagrespons een rol. Het huidige marktmodel gaat ervan uit dat marktpartijen investeren in extra capaciteit voor productie, opslag en vraagrespons zodra zij verwachten dat er tekorten ontstaan en hierdoor de prijzen stijgen. Dit wordt het Energy Only Market-model genoemd, wat tot voor kort het uitgangspunt was voor de elektriciteitsmarkt. Dit model biedt echter, bij de sterke toename van weersafhankelijke elektriciteitsproductie, geen waarborg voor met name investeringen in CO2-vrije regelbare productiecapaciteit. De hoofdreden is dat investeringen in dergelijke productiecapaciteit, zoals centrales die draaien op groene waterstof, niet “vanzelf” door de markt gedaan worden door het mogelijk zeer lage aantal draaiuren per jaar van deze assets.

Daarnaast is de onzekerheid over publieke en politieke acceptatie van bepaalde technologieën een probleem. Ten slotte speelt het risico dat bij hoge schaarsteprijzen wordt ingegrepen in de markt, wat de bereidheid om te investeren kan beperken.

Energie-Nederland pleit voor een aanvullend raamwerk om investeringen in CO2-vrije regelbare (en dus weersonafhankelijke) productiecapaciteit te borgen. Het is nodig om hierover snel keuzes te maken. De doorlooptijd is namelijk lang voor de ontwikkeling van CO2-vrij regelbaar vermogen.

Standpunt Betaalbaarheid

Hulp bij betalingsachterstanden
Door de hoge energieprijzen hebben steeds meer huishoudens en bedrijven moeite om hun energierekening te betalen. Deze groeiende groep heeft niet altijd de beschikking over middelen of regelingen om te voorkomen dat (nieuwe) achterstanden ontstaan. Toch moet elk huishouden of bedrijf de energienota kunnen betalen. Lukt dit niet, dan kan met de meeste leveranciers een betalingsregeling worden afgesproken.

Energie-Nederland voelt zich verantwoordelijk om deze groep zoveel mogelijk te helpen. Van oudsher bestaat er een convenant over schuldhulp tussen energieleveranciers en de NVVK Financiële hulpverleners. Dit convenant heeft betrekking op schuldhulp, sociaal krediet, budgetbeheer en beschermingsbewind. Onlangs is daar een breed convenant bijgekomen met afspraken over vroegsignalering van betalingsachterstanden.

Betaalbaarheid van de energierekening heeft prioriteit in de energiesector. Mensen met een schuldhulpregeling moeten adequaat worden geholpen. Daarom heeft Energie-Nederland onlangs de collectieve intentieverklaring ‘Samen schuldregelingen redden’ van NVVK ondertekend.