Marktwerking elektriciteit & gas

Marktwerking verwijst naar het functioneren van een markt gebaseerd op vrije concurrentie. Vraag en aanbod bepalen de prijzen, productie en distributie. Dit is het geval in de gas- en elektriciteitsmarkten. Vraag naar energie drijft doorgaans de prijs op, terwijl een overaanbod tot prijsdaling leidt. Leveranciers streven ernaar de meest aantrekkelijke prijzen en diensten aan te bieden. Consumenten en producenten baseren hun keuzes op verwachte prijzen. Dezelfde principes gelden op de groothandelsmarkt van elektriciteit en gas. Hier kunnen bilaterale transacties worden afgesloten. Of er wordt gehandeld op diverse segmenten van de lange termijnmarkt tot de day-ahead markt of onbalansmarkten.  

Voor marktwerking op de gas- en elektriciteitsmarkten is vrije prijsvorming, voldoende concurrentie en een gelijk speelveld voor alle marktdeelnemers en technologieën essentieel. Daarvoor is een duidelijke scheiding (ook wel ontvlechting of unbundling genoemd) nodig tussen transport en commerciële activiteiten zoals productie, opslag, handel en levering. Marktwerking op basis van het transport van elektriciteit en gas is niet mogelijk. Transport is een gereguleerde natuurlijke monopolie wegens de schaalvoordelen van één geïntegreerd netwerk. 

Energie-Nederland ondersteunt marktwerking wegens de voordelen rondom efficiëntie en innovatie. De kosten voor de consument vallen daardoor uiteindelijk lager uit. Verder worden risico’s van investeringen gedragen door de marktpartijen zelf en worden niet gesocialiseerd.  

Naast vraag en aanbod, worden gas- en elektriciteitsprijzen ook door vele andere factoren beïnvloed. Zo hebben beleid en regelgeving vanuit de overheid en de EU veel invloed op de markt. Denk aan subsidiebeleid voor hernieuwbare energiebronnen of belastingen op koolstofemissies. Dit kan de prijsstelling en productie van elektriciteit en gas beïnvloeden. Vooral de EU heeft grote voornemens wat betreft het herzien en verduurzamen van de Europese energiemarkt. Voorbeelden hiervan zijn de EU elektriciteitsmarktherziening en de pakketten voor waterstofmarkt en de gedecarboniseerde gasmarkt. Regelgeving op het gebied van veiligheid en milieunormen kan juist invloed hebben op de activiteiten van energiebedrijven. 

Ook technologie kan de elektriciteits- en gasmarkt beïnvloeden met innovaties op het gebied van energieopslagsystemen, slimme netten en hernieuwbare energie. Deze innovaties kunnen leiden tot efficiëntere en duurzamere productie en consumptie van energie. 

Prijsvorming op de markten voor elektriciteit en gas is complex. Een breed scala aan economische, sociale en technologische factoren heeft invloed op de markt. Het is verstandig om deze marktkrachten goed te begrijpen. Dit begrip is nodig om een duurzaam en efficiënt energiesysteem te realiseren dat voldoet aan de behoeften van consumenten en bedrijven en tegelijkertijd de milieueffecten minimaliseert.